W przypadku uprowadzenia dziecka za granicę, zastosowanie ma Konwencja dotycząca cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzona w Hadze dnia 25 października 1980 roku. W Polsce ten akt prawny obowiązuje od dnia 01 listopada 1992 roku (Dz. U. z dnia 25 września 1995 r.).
W oparciu o przepisy Konwencji można domagać się:
a. niezwłocznego powrotu dziecka do państwa, z którego zostało bezprawnie wywiezione;
b. zapewnienia prawa do opieki i odwiedzin określonych przez państwo – stronę Konwencji.
Konwencja została podpisana przez 88 państw i ma ona zastosowanie tylko wtedy, gdy doszło do uprowadzenia lub zatrzymania dziecka w jednym z umawiających się państw. Jeżeli do zdarzenia doszło na obszarze jednego kraju (np. ojciec porwał dziecko w Polsce i tu z dzieckiem pozostaje),Konwencja nie będzie miała zastosowania. Konwencja ma więc moc działania tylko wtedy, gdy oba państwa (to, z którego dziecko porwano i to, w którym obecnie przebywa) są stronami tej umowy.
Osoba zainteresowana (np. rodzic, opiekun, kierownik placówki opiekuńczo – wychowawczej sprawujący bieżącą pieczę nad dzieckiem) może domagać się powrotu dziecka w następujących przypadkach (przesłanki muszą być spełnione łącznie):
a. kiedy dziecko nie ukończyło 16 lat (art. 4 konwencji);
b. kiedy dziecko zostało zabrane bezprawnie, tj. z naruszeniem przysługującego drugiemu rodzicowi prawa do opieki (prawo to może wynikać bezpośrednio z ustawy, albo z orzeczenia sądu regulującego kwestię sprawowania opieki i wykonywania władzy rodzicielskiej) skutecznie wykonywanego w chwili uprowadzenia lub zatrzymania;
c. kiedy dziecko zostało bezprawnie uprowadzone (lub zatrzymane) z jednego państwa, będącego stroną Konwencji do innego państwa, również będącego stroną Konwencji (art. 4 w zw. z art. 35 konwencji).
Z regulacji Konwencji może skorzystać także osoba, której prawo do odwiedzin dziecka zostało naruszone wskutek odmowy lub uniemożliwienia spotkania z dzieckiem (według Konwencji prawo do odwiedzin obejmuje prawo do zabrania dziecka na czas ograniczony w inne miejsce aniżeli miejsce jego stałego pobytu).
Wniosek o powrót dziecka należy skierować do organu centralnego państwa, w którym mieszka wnioskodawca lub bezpośrednio do właściwego sądu państwa, na którego terytorium dziecko przebywa w wyniku bezprawnego uprowadzenia lub zatrzymania (art. 8 i art. 29 Konwencji). To samo tyczy się wniosku o ochronę wykonywania prawa do odwiedzin.
Niewątpliwą zaletą procedury odzyskiwania dziecka według przepisów Konwencji Haskiej jest jej szybkość. Zgodnie z art. 12 Konwencji władze sądowe lub administracyjne każdego Umawiającego się Państwa powinny podejmować niezwłocznie działania w celu powrotu dziecka. Decyzja o wydaniu dziecka powinna zapaść w przeciągu 6 tygodni od daty wpłynięcia wniosku.
Warto również wskazać, że w momencie, gdy trwa postępowanie o zwrot dziecka na podstawie Konwencji Haskiej sądy miejscowe (gdzie przebywa uprowadzone dziecko) nie mogą orzekać o władzy rodzicielskiej nad dzieckiem.
Sprawy o powrót dziecka prowadzone na podstawie przepisów Konwencji nie pociągają za sobą konieczności poniesienia przez wnioskodawców kosztów postępowania sądowego. Wnioskodawcę obciąża jedynie koszt ustanowienia pełnomocnika oraz zlecenia tłumaczenia dokumentów.
apl. adw. Marta Kaczmarek
